ahmadeusz |
Administrator |
|
|
Dołączył: 07 Wrz 2015 |
Posty: 3021 |
Przeczytał: 13 tematów
Ostrzeżeń: 0/7
|
Płeć: Mężczyzna |
|
|
 |
 |
 |
|
WIARA — w sensie podmiotowym i przedmiotowym oraz teologicznym jest; 1° przyjęciem przez człowieka w zakresie teologicznym za prawdę treści poglądów, podanych bezpośrednio przez Boga i to jedynie ze względu na Jego autorytet, albo pośrednio przez Jego Kościół, tj. Kościół założony przez Jezusa Chrystusa; 2° v sensie przedmiotowym prawdy przez Boga objawione zawarte są w Piśmie św. Starego i Nowego Testamentu (Biblia) i w Tradycji. Nauczycielem i interpretatorem tych prawd jest Kościół, również tych, które w prawdach wyraźnie wypowiedzianych i ujętych są wewnętrznie zawarte, które więc z tych pierwszych mogą być i są wyprowadzane; 3° w zakresie teologicznym — to znaczy, że idzie tu o, szeroki wprawdzie i nie zawsze mogący być ściśle ujęty
obszar, treści należące do teologii, do religii i mieszczącej się w niej i od niej uzależnionej moralności. W teologii katolickiej wiara jest też i może być i powinna być cnotą (cnota) tzw. teologiczną albo nadprzyrodzoną, to jest taką, dzięki której człowiek bez wątpliwości wierzy w prawdziwość prawdy objawionej, np. prawdy o Trójcy Najświętszej, chociaż rozumem nie może pojąć, jak to jest możliwe, że istnieje jeden Bóg, ale w trzech Osobach. Wiara w tym teologicznym i nadprzyrodzonym sensie jest łaską, łaską Boga. Przyjmowanie prawd wiary i życie według wskazań wiary jest domeną działania Łaski, łaski uświęcającej, skutecznej, dostatecznej, i współpracy człowieka z Nią przez pełnienie dobrych uczynków, które mogą być zarówno przyczyną czy współprzyczyną, jak również już i skutkiem działania Łaski, czyli Boga w nas.
AKSJOMAT — gr. aksjoma od aksijo = cenię, uznaję za prawdziwe, pewne, wiarygodne — albo aksjomaty są to inaczej zwane pewniki, a więc zdania czy sądy, które przyjmuje się bez dokumentowania prawdziwości ich treści, a więc jako założenia. Z tych założeń drogą rozumowania wyprowadza się zdania szczegółowe. W teologii zdania założeniowe, czyli aksjomaty bierze się z ksiąg świętych, których treści przyjmuje się jako pochodzące od Boga za prawdziwe, za pewniki, których się nie udowadnia, a z których wyprowadza się nowe, bardziej szczegółowe i bardziej już opisywane i dokumentowane twierdzenia. Np. Muzułmanie takie aksjomaty czyli pewniki biorą z Koranu, chrześcijanie zaś z Pisma św. tak Starego, jak i Nowego Testamentu. Taką prawdą szczegółową wyprowadzoną z dwóch prawd założeniowych, ogólnych, zawartych w Piśmie św., jest prawda o Trójcy św. Pierwsza prawda brzmi: istnieje jeden Bóg, a druga: istnieją trzy osoby Boskie: Ojciec, Syn i Duch. Analizując te prawdy dochodzi się do stwierdzenia z nich wyprowadzonego: wobec tego istnieje Jeden Bóg ale w trzech osobach = Trójca św. Trzeba podkreślić, że prawda pierwsza jest nie tylko objawiona, jak prawda druga, ale może też być wypowiedziana jako wynik ludzkiego rozumowania.,Takich prawd, aksjomatów, w teologii jest więcej. Ale takie prawdy — aksjomaty przyjmują też inne nauki np. matematyka, logika, które z
tych prawd założeniowych, nie udowadniając ich prawdziwości, wyprowadzają zdania i prawdy szczegółowe.
ANTYINTELEKTUALIZM — (greek, anti =przeciw; łac. intelectus = umysł, rozum) — jest kierunkiem tub lepiej poglądem, który umniejsza znaczenie poznania rozumowego w sprawach, dotyczących tak zjawisk naturalnych, jak i przede wszystkim nadprzyrodzonych, nadnaturalnych, a wyolbrzymia albo i stawia na pierwszym miejscu wiarę, stąd zwie się go też w dziedzinie spraw wiary fideizmem (łac. fides = wiara).
Anzelm z Canterbury [a. z kantrberi], Anzelm z Aosty, Anzelm z Le Bec, święty, ur. 1033, Aosta (Włochy), zm. 21 IV 1109, Canterbury, filozof i teolog, uznawany za ojca scholastyki, prymas Canterbury, Doktor Kościoła (1720). Kult A., zapoczątkowany w XIII w., został zatwierdzony 1690 przez papieża Aleksandra VIII. W 1060 A. wstąpił do benedyktynów w Bec (Normandia), gdzie studiował pod kierunkiem Lanfranca, następnie był kolejno przeorem i opatem. W 1093 został mianowany arcybiskupem Canterbury. Wkrótce przeciwstawił się polityce króla Wilhelma II Rudego, udał się do Rzymu i poprosił papieża o pozwolenie na powrót do klasztoru. Po odmowie Urbana II, A. wiódł życie tułacze. Przebywał w Rzymie, Bari (1098 brał udział w synodzie, gdzie przedstawił naukę o pochodzeniu Ducha Świętego od Ojca i Syna), Lyonie. W 1100 dowiedział się o śmierci Wilhelma, a jego następca, Henryk I, zaprosił A. do powrotu. Realizacja wytycznych papieskich dotyczących inwestytury doprowadziła do nowego konfliktu i A. udał się po raz drugi na wygnanie. W końcu doszło do ugody A. powrócił do biskupiej stolicy, zajął się pracą duszpasterską i naukową.
Poglądy filoz.-teologiczne A. kształtowały się pod wpływem myśli św. Augustyna i w kontekście aktualnego sporu między "dialektykami" i "antydialektykami". Rozważając stosunek rozumu i wiary, A. twierdził, że w dochodzeniu do prawdy należy najpierw uwierzyć w tajemnice wiary, a następnie dążyć do zrozumienia tego, w co się wierzy stąd jego słynne zasady: credo ut intelligam ['wierzę, aby zrozumieć'] i fides quaerens intellectum ['wiara szukająca zrozumienia']. Uważał, że właściwie przeprowadzone badanie rozumowe z konieczności kończy się podtrzymaniem tajemnic wiary. W Monologionie (Monologion. Proslogion, 1076, 1077-78, wyd. pol. 1992) przedstawił 3 różne rozumowe dowody na istnienie Boga, oparte na przekonaniu, że to, co względne (np. mniejsza lub większa doskonałość poszczególnych rzeczy), zawsze jest partycypacją w tym, co absolutne (tzn. w doskonałości rozumianej w stopniu najwyższym). Z kolei jedynym założeniem dowodu przedstawionego w Proslogionie (nazwanego w późniejszym czasie "dowodem ontologicznym") miało być poznanie słowa "Bóg", oznaczającego byt, nad który nic większego nie można pojąć. Na zarzuty, sformułowane wobec tego argumentu przez Gaunilona, mnicha z Marmoutier, A. odpowiedział w Liber apologeticus ad insipientem. Z innych pism filozoficznych A. należy wymienić traktaty z 1080-85: De veritate, w którym określił prawdę jako "poprawność" (rectitudo), czyli zgodność tego, co jest, z zasadą tego, jak ma być, przynależną Boskiej istocie, i De libertate arbitrii, gdzie odróżniając za św. Augustynem wolność i wolny wybór, stwierdził, że wolność realizuje się tylko wtedy, gdy występuje skłonność woli w kierunku sprawiedliwości i następująca za nią zdolność do działania. W pismach teologicznych A. rozwijał naukę o grzechu pierworodnym (określając go w De conceptu virginali et originali peccato, 1099-1100, jako utratę pierwotnej sprawiedliwości, która dotknęła wszystkich potomków Adama), zagadnienie odkupienia (które przedstawiał w Cur Deus homo, 1094-97, jako zadośćuczynienie, złożone Bogu przez Chrystusa w zastępstwie ludzkości) i naukę o Najświętszej Maryi Pannie (w mariologii A., przedstawionej w formie modlitewnej m.in. w Hymni et psalterium de sancta Maria, istotne miejsce zajmuje myśl o powszechnym macierzyństwie duchowym Maryi). Na wspomnienie zasługują również pisma ascetyczne A., w których znajduje się m.in. wezwanie do praktykowania cnót i do przygotowania na dzień śmierci.
Augustyn podkreślał jedność Kościoła i prymat bpa Rzymu (Roma locuta, causa finita) ['Rzym powiedział, sprawa zakończona'].
Anzelm z Canterbury [a. z kantrberi], Anzelm z Aosty, Anzelm z Le Bec, święty, ur. 1033, Aosta (Włochy), zm. 21 IV 1109, Canterbury, filozof i teolog, uznawany za ojca scholastyki, prymas Canterbury, Doktor Kościoła (1720). Kult A., zapoczątkowany w XIII w., został zatwierdzony 1690 przez papieża Aleksandra VIII. W 1060 A. wstąpił do benedyktynów w Bec (Normandia), gdzie studiował pod kierunkiem Lanfranca, następnie był kolejno przeorem i opatem. W 1093 został mianowany arcybiskupem Canterbury. Wkrótce przeciwstawił się polityce króla Wilhelma II Rudego, udał się do Rzymu i poprosił papieża o pozwolenie na powrót do klasztoru. Po odmowie Urbana II, A. wiódł życie tułacze. Przebywał w Rzymie, Bari (1098 brał udział w synodzie, gdzie przedstawił naukę o pochodzeniu Ducha Świętego od Ojca i Syna), Lyonie. W 1100 dowiedział się o śmierci Wilhelma, a jego następca, Henryk I, zaprosił A. do powrotu. Realizacja wytycznych papieskich dotyczących inwestytury doprowadziła do nowego konfliktu i A. udał się po raz drugi na wygnanie. W końcu doszło do ugody A. powrócił do biskupiej stolicy, zajął się pracą duszpasterską i naukową.
Poglądy filoz.-teologiczne A. kształtowały się pod wpływem myśli św. Augustyna i w kontekście aktualnego sporu między "dialektykami" i "antydialektykami". Rozważając stosunek rozumu i wiary, A. twierdził, że w dochodzeniu do prawdy należy najpierw uwierzyć w tajemnice wiary, a następnie dążyć do zrozumienia tego, w co się wierzy stąd jego słynne zasady: credo ut intelligam ['wierzę, aby zrozumieć'] i fides quaerens intellectum ['wiara szukająca zrozumienia']. Uważał, że właściwie przeprowadzone badanie rozumowe z konieczności kończy się podtrzymaniem tajemnic wiary. W Monologionie (Monologion. Proslogion, 1076, 1077-78, wyd. pol. 1992) przedstawił 3 różne rozumowe dowody na istnienie Boga, oparte na przekonaniu, że to, co względne (np. mniejsza lub większa doskonałość poszczególnych rzeczy), zawsze jest partycypacją w tym, co absolutne (tzn. w doskonałości rozumianej w stopniu najwyższym). Z kolei jedynym założeniem dowodu przedstawionego w Proslogionie (nazwanego w późniejszym czasie "dowodem ontologicznym") miało być poznanie słowa "Bóg", oznaczającego byt, nad który nic większego nie można pojąć. Na zarzuty, sformułowane wobec tego argumentu przez Gaunilona, mnicha z Marmoutier, A. odpowiedział w Liber apologeticus ad insipientem. Z innych pism filozoficznych A. należy wymienić traktaty z 1080-85: De veritate, w którym określił prawdę jako "poprawność" (rectitudo), czyli zgodność tego, co jest, z zasadą tego, jak ma być, przynależną Boskiej istocie, i De libertate arbitrii, gdzie odróżniając za św. Augustynem wolność i wolny wybór, stwierdził, że wolność realizuje się tylko wtedy, gdy występuje skłonność woli w kierunku sprawiedliwości i następująca za nią zdolność do działania. W pismach teologicznych A. rozwijał naukę o grzechu pierworodnym (określając go w De conceptu virginali et originali peccato, 1099-1100, jako utratę pierwotnej sprawiedliwości, która dotknęła wszystkich potomków Adama), zagadnienie odkupienia (które przedstawiał w Cur Deus homo, 1094-97, jako zadośćuczynienie, złożone Bogu przez Chrystusa w zastępstwie ludzkości) i naukę o Najświętszej Maryi Pannie (w mariologii A., przedstawionej w formie modlitewnej m.in. w Hymni et psalterium de sancta Maria, istotne miejsce zajmuje myśl o powszechnym macierzyństwie duchowym Maryi). Na wspomnienie zasługują również pisma ascetyczne A., w których znajduje się m.in. wezwanie do praktykowania cnót i do przygotowania na dzień śmierci.
DEPOZYT WIARY — (łac. depositum = odłożone) — czyli przechowanie bez naruszenia wszystkich prawd, których nauczał Jezus Chrystus i Jego apostołowie, przechowywanie ich i strzeżenie przez Kościół.
CREDO — (łać.; czyt. Kredo) —znaczy po polsku wierzę.
Credo może oznaczać:
1° wyznanie wiary (confessio f idei) jako zbiór podstawowych prawd religii chrześcijańskiej, zwany też na ogół składem wiary albo też symbolem wiary, albo i składem apostolskim, który jako Wierzę w Boga... chrześcijanin odmawia w codziennym pacierzu;
2° tę, już od dawnych czasów, składową część Mszy św., część odmawianą czy wspólnie śpiewaną przez wiernych wraz z celebransem tuż po odczytaniu czy odśpiewaniu Słowa Bożego,
względnie tuż po kazaniu, jeśli ono jest wygłaszane zaraz po wypowiedzeniu wyjątku Pisma św., a przed Ofiarowaniem jako następnej części Mszy św. To Credo zostało włączone do formularza Mszy św. prawdopodobnie już w IV lub IV/V w. i zostało nazwane symbolem niecejskokónstantynopolitańskim (nazwa pochodzi stąd, że ten poszerzony w stosunku do Składu Apostolskiego zbiór głównych prawd wiary został wpierw przyjęty przez sobór w Nicei w 325 roku, a potem potwierdzony i pewnie wystylizowany przez I sobór w Kostantynopolu w 381 roku).
analiza wiary, analysis fidei, w katol. teologii dogmatycznej dociekania dotyczące aktu wiary, których celem jest jego opis i wyjaśnienie w kontekście Bożego objawienia (wiara jako rzeczywistość ponadnaturalna), nauki Kościoła (wiara jako wyznanie Kościoła), rozumu ludzkiego (wiara jako przyświadczenie rozumu) i przeżycia (wiara jako doświadczenie); podejmowana w klas. teologii dogmatycznej w dziale De fide ['o wierze']; stanowi próbę wyjaśnienia i zharmonizowania elementów aktu wiary jego rozumności, pewności, dobrowolności (wolności) i nadprzyrodzoności; w nowszej teologii została poszerzona o opisy fenomenologiczne (fenomenologia religii) i hermeneutyczne (hermeneutyka teologiczna); w ramach a.w. są także podejmowane rozważania nad wewn. spoistością dowodów i argumentów na zasadność wiary oraz ich znaczeniem dla życia Kościoła i człowieka wierzącego; mimo że analizy te nie są traktowane jako ostateczne uprawomocnienie wiary, rozumiane przede wszystkim jako assensus super omnia firmus propter auctoritatem ipsius Dei revelantis ['pewna i niezachwiana zgoda oparta na autorytecie samego objawiającego się Boga'], należą one do wiary i spełniają istotną funkcję hermeneutyczną.
APOLOGETYKA — (greek., apologetikos = broniący, albo obroniony) — może oznaczać: z dodaniem greek, logos = słowo, mowa, — obrończą mowę albo zespół prac i poglądów apologetów, broniących jakiejś ideologii, postawy, religii, zwłaszcza chrześcijańskiej, albo może też oznaczać i to jest rozumienie najpowszechniejsze — szczególnie w kołach katolickich dział teologii lub według niektórych nawet samodzielną naukę teologiczną, traktującą o fundamentalnych prawdach czy poglądach wiary i stąd też niektórzy teologowie katoliccy nazywają ją teologią fundamentalną. Apologetyka chrześcijańska, szczególnie katolicka, stara się dać rozumowe uzasadnienie podstawowym prawdom (dogmatom) wiary, omawia racjonalnie źródła wiary, więc Pismo św. i
Tradycję oraz broni słuszności przyjmowanych prawd i ich własnej interpretacji wobec innych religii, jako też wobec racjonalistycznej krytyki i ateizmu.
APOLOGECI — (greek, apologumai = bronię się, tłumaczę się; albo bezokolicznik apologeisthai to ogólnie obrońcy jakiejś sprawy, ideologii, religii — w szczególności jednak terminem tym określa się pisarzy chrześcijańskich głównie II i III w., broniących religii chrześcijańskiej wobec różnego rodzaju zarzutów i aktów przeciwników chrześcijaństwa. Apologeci ci jednak nie tylko odpierali zarzuty i ataki, postępowali też bezpośrednio przeciw wielu poglądom innych religii,
zwłaszcza przeciw niektórym poglądom judaizmu, jak również atakowali niezgodne z chrześcijaństwem poglądy filozofii pogańskiej. Apologeci przeważnie pisali apologie i adresowali je do panujących cesarzy, jak również do innych wybitnych wtedy ludzi, a będących przeciwnikami chrześcijaństwa. Do najwybitniejszych apologetów chrześcijaństwa należą m.in.: Kwadratus (swoją apologię skierował do ces. Hadriana ok. 125 r.), Arystydes z Aten (swoją apologię skierował do ces. Antonina Piusa), św. Justyn (Dialog z Żydem Trytonem), Apolinary Klaudiusz, biskup hieropolitański, Atenagoras z Aten, Teofil z Antiochii, Minujusz Feliks. Do grona apologetów można też zaliczyć: Ireneusza, Tertuliana, Klemensa, Orygenesa i in., chociaż ich niektóre poglądy nie zostały później zaaprobowane przez instytucjonalizujące się a potem zinstytucjonalizowane chrześcijaństwo, nie zostały uznane za prawowierne, ortodoksyjne, jak np. nauka Orygenesa o apokatastazie.
FANATYK — (łac. fanóticus = zagorzały, zaślepiony, szalony)— to miano człowieka ślepo i bezkrytycznie zapatrzonego w słuszność swojego poglądu, swojej idei, swojej religii i stąd
bezkrytycznie a często i wrogo, nietolerancyjnie nastawionego wobec przekonań drugiego człowieka, wyznawanej przez niego idei, religii itd. (fanatyzm).
FANATYZM — (fanatyk) — to nazwa bezkrytycznej i nietolerancyjnej wiary i postawy człowieka wierzącego ślepo jedynie w słuszność swojego zdania, poglądu, swojej religii, itd., a nie uznającego odmiennych przekonań i innej postawy drugiego człowieka.
FIDEIZM — (łac. fides = wiara) — ogólnie jest to nazwa poglądu, głoszącego iż wiara jest kryterium i źródłem prawdy. W sensie teologicznym, zwłaszcza katolickim, oznacza wiarę
w prawdziwość Objawienia Bożego na podstawie jednak uprzednio rozumowego przekonania o możliwości, historyczności i faktyczności Objawienia.
FIKCJONIZM albo fikcjonalizm — (łac. fictio = zmyślenie) — to nazwa poglądu filozofa niemieckiego Hansa Vaihingera (ur. 1852, zm. 1933), głoszącego, że poglądy filozoficzne i teologiczne nie mają pokrycia w rzeczywistości, ale trzeba je ze względu na ich użyteczność praktyczną, chociaż są fikcjami, przyjmować tak, jak gdyby (als ob) im odpowiadała faktycznie istniejąca rzeczywistość. Jest autorem m.in. książki pt. Philosophie des Als Ob (1911), czyli Filozofia jak gdyby".
HERMES Jerzy — (ur. 1775, zm. 1831) — niemiecki ks. rzymskokat., prof. teologii. Był człowiekiem religijnym, ale oryginalnie myślącym i sformułował szereg poglądów, którymi zjednał sobie wielu zwolenników, ale z powodu ich niezgodności z oficjalną nauką Kościoła rzymskokatolickiego poglądy te, książki je przedstawiające, ich zwolennicy i propagatorzy stali się obiektem żywej dyskusji, niechęci kół katolickich, szykan, zdejmowania ze stanowisk np. pozbawiania katedr uniwersyteckich, a sympatii i poparcia ze strony protestantów. M.in. są to następujące poglądy.
Również odnośnie do spraw teologicznych należy zastosować metodyczne wątpienie. Przyjęcie prawd religijnych i układanie według ich treści swojego życia nie jest według Hermesa rezultatem wiary a może być i jest jedynie rezultatem rozumowych, filozoficznych dociekań człowieka. Wiara nie jest progiem naszego religijnego poznania, a jest jego rezultatem, jego kresem. Wszystko więc i w tej dziedzinie religijnej zależy od człowieka, od akceptacji jego rozumu, również przyjęcie Objawienia jako faktu i jego treści oraz wszystkiego, co z nim się łączy i z niego wypływa. Teolog ma więc umieć udowodnić możliwość i słuszność a również prawdziwość wszystkiego, co sam głosi, co sam rozumie i w co sam w konsekwencji wierzy; przede wszystkim musi umieć udowodnić istnienie Boga, możność Jego kontaktowania się ze światem i ludźmi, a więc i możność i fakt ich przez Niego stworzenia, itd. Słowem Hermesowi i jego zwolennikom chodziło o oparcie całej wiary i teologii na rozumie, na filozofii i ten dopiero grunt stwarzał czy mógł, czy może stwarzać warunki działania Łaski i współdziałania z Nią. Hermes napisał trzy podstawowe dzieła, w których opublikował swoje poglądy, a mianowicie: Philosophische Einieitung in die
christkatholische Theologie (1829), czyli Filozoficzne wprowadzenie w chrześcijańskokatolicką teologię: Positiye Einieitung in die christkatholische Theologie (1821), czyli Pozytywne wprowadzenie do chrześcijańskokatolickiej teologii; Christkatholische Dogmatik (1834), czyli Chrześcijańskokatolicka dogmatyka. Całość poglądów Hermesa łącznie z jego i jego zwolenników działalnością zwie się też hermozjanizmem.
HERMES Jerzy zwolennik metodycznego wątpienia, wiara jest jedynie rezultatem rozumowych, filozoficznych dociekań człowieka i powinna być udowodniona
HEREZJA — (gr. hajresis) — to nazwa poglądu, przeważnie religijnego, teologicznego, którego treść odbiega od poglądu w tym samym przedmiocie i zakresie, od wyznawanego przez inną, na ogół większą, społeczność religijną czy świecką heretyk).
HERETYK — (gr. hajretikós) — to nazwa człowieka, który głosi poglądy teologiczne czy religijne, dzisiaj już również inne, np. inną interpretację przyjętej ideologii społecznej lub politycznej, niezgodne z poglądami (dogmatyki) religii wyznawanej przez inną, w zasadzie większą czy urzędowo uznawaną, społeczność religijną, lub stronnictwo polityczne albo jakąś sformalizowaną grupę społeczną (herezja; herezjarcha).
HEREZJARCHA — (gr. hajresi^rchys) — to miano autora większej i trwającej dłuższy czas herezji.
HETERODOKSJA — (gr. heterodoksia — heteros = inny, drugi, błędny, doksa = pogląd, nauka, czyli błędny pogląd) — to nazwa poglądów przeciwnych od wyznawanych. W teologii katolicyzm rzymski inne wyznania i ich poglądy nazywa heterodoksyjnymi, protestantyzm zaś lub prawosławie, czy starokatolicyzm nie odpowiadające im poglądy rzymskokatolickie również nazywają heterodoksyjnymi.
KACERSTWO — (termin pochodzenia czeskiego, albo niemieckiego) — oznacza mniej więcej to samo co herezja, a kacerz tyle co heretyk. Tych oznaczników, szczególnie w okresie reformacji i kontrreformacji, chętnie używali katolicy (ściślej rzymskokatolicy), stosując je do tych katolików, którzy porzucili rzymskokatolicyzm i jego poglądy, a stali się wyznawcami Kościołów ewangelickich, albo protestanckich i ich poglądów, albo też innych.
KLEMENS ALEKSANDRYJSKI — (Tytus Flawiusz; ur. ok. 150 r. w Atenach, zmarł w Aleksandrii ok. 211—216 r.) posiadł gruntowną i szeroką wiedzę. Jako człowiek dojrzały i
wykształcony przyjął chrzest, czyli stał się chrześcijaninem, po czym przeniósł się do Aleksandrii. Tu w latach 189—202 uczył w Chrześcijańskiej Szkole Katechetycznej (była to pierwsza wyższa szkoła teologiczno-filozoficzna chrześcijańska), a nawet miał być przez jakiś czas jej kierownikiem, czyli rektorem. Napisał szereg prac, a wśród nich przede wszystkim: Protreptikos pros Helenas (gr.), czyli Upomnienie pogan; Pajdagogos, czyli Pedagog; Stromatejs, czyli Kobierce. Poglądy albo naukę Klemensa, który bardzo wzorował się na Platonie, a w sprawach praktycznych bardzo widocznie na stoikach, a dał im wyraz również przede wszystkim w swoich książkach, można ująć w trzech punktach,
l. Boga nie można poznać, mówić o Nim można raczej w sposób negatywny, czyli kim nie jest, niż kim jest. Logosa pojmuje raczej na wzór filozofii Filona. Przyjmuje w człowieku dwie dusze:
zwierzęcą i umysłową — ludzką.
2. Bardziej znanym stał się Klemens dzięki swoim usiłowaniom uchrześcijanienia głoszonej i upowszechnionej przez gnostyków — gnozy. Chrześcijańską gnozę (wyższą wiedzę) Klemens opiera przede wszystkim na wierze, która jest naszemu życiu umysłowemu, duchowemu, tak potrzebna, jak oddech dla życia cielesnego. Wiarę jednak trzeba pielęgnować, jak ogrodnik pielęgnuje winną latorośl, a tę rolę spełnia filozofia. Do gnozy chrześcijańskiej dochodzi się więc przez wiarę i filozofię. Ale to jeszcze nie jest pełna, prawdziwa, gnoza chrześcijańska: trzeba być czystym, żałować za grzechy, żyć moralnie. Człowiek posiadający wiarę, wyszkolony filozoficznie i żyjący moralnie — zdobywa prawdziwą gnozę chrześcijańską, lepiej poznaje prawdę, jeśli zaś przyozdobi się jeszcze miłością, wtedy mówić można dopiero, że zdobywa prawdziwą gnozę chrześcijańską. Oczywiście tak ukształtowany człowiek czyni dobre uczynki, nie chowa światła pod korzec, jest społeczny, pomocny drugim.
3. Chrześcijański gnostyk jest ideałem człowieka według Klemensa, podobny zresztą do ideału stoickiego, przede wszystkim wolny od jakichkolwiek namiętności i pasji, zawsze spokojny, zrównoważony. Tak uformowany gnostyk chrześcijański jest całkowicie nastawiony na Boga;
wszystko, co czyni dobrego, czyni nie dla nagrody, czy ze strachu przed karą, ale dla Boga, dla dobra samego. Tak żyjąc zdobywa niewzruszony pokój ducha, który to pokój i równowagę nazywa po grecku apateja; w takim stanie czyny przez człowieka wykonywane są dobre, doskonałe w ziemskim rozumieniu?
Niektóre poglądy Klemensa przejął i je rozbudował Orygenes, a dodawzsy nowe, swoje zbudował kierunek filozoficzno-teologiczny zwany orygenizmem.
MITOLOGIA— (gr. mythos = legenda; logos == słowo, nauka) — to: l. dziedzina nauki — mitoznawstwo, którego przedmiotem jest gromadzenie, badanie i analiza mitów; 2. zbiór
mitów-legend, powstałych, głównie w odległej przeszłości, szczególnie w związku z licznymi religijnymi wierzeniami — rodowymi, plemiennymi, a później również i narodowymi, czy nawet i krajowymi (i tak powstała bogata mitologia: egipska, babilońska, grecka, rzymska, słowiańska, celtycka, germańska i in.).
PRADES Jan Marcin — (ur. 1720, zm. 1782) — francuski kontrowersyjny wpierw, potem potępiony, następnie nawrócony rzymskokatolicki pisarz teologiczny. W przedstawionej przez siebie na Sorbonie rozprawie doktorskiej usiłował dowieść, iż nie możemy mówić o duchowości naszej duszy w sposób naukowy, a jedynie o jej duchowości możemy mówić jako o przedmiocie wiary; podobnie ustosunkował się do bóstwa Jezusa Chrystusa i do innych podstawowych prawd
teologicznych chrześcijaństwa. Za podanie w wątpliwość słuszności i realnej możliwości istotnych treści głównych prawd teologicznych religii chrześcijańskiej, zwłaszcza rzymskokatolickiej, był prześladowany, owszem musiał z Francji uciec. Wszelako w końcu zrezygnowawszy ze swoich poglądów i odwoławszy je pojednał się z Kościołem Rzymskokatolickim. Należy tu też wspomnieć, iż był on również jednym z członków grupy francuskich encyklopedystów (encyklopedyści) i napisał do wydawanej przez nich encyklopedii szereg haseł. Najważniejszą chyba jednak jego książką, wydaną w 1772 roku, była Apologie, czyli Apologia.
SCEPTYCY — (gr. skeptikós == myślący krytycznie, krytykujący, badający z rezerwą; wątpiący) — to:
1° ci filozofowie starożytności, którzy dowodzili, iż prawdy nie można poznać i dlatego nie można i nie wolno wypowiadać sądów o absolutnej pewności, bo takiej rozum nasz nie poznaje, poznać nie może, po prostu w ogóle nie ma jej; można wypowiadać tylko przypuszczenia, prawdopodobieństwa. Aczkolwiek zwykło się w historii filozofii wyróżniać kilka okresów kształtowania się poglądów sceptyków, które łącznie nazwano sceptycyzmem, to tu wystarczy stwierdzić, że za ojca czyli pierwszego i reprezentatywnego autora sceptycyzmu uważa się Pyrrona z Elidy (ur. 318, zm. 272 przed Chr.);
2° głosiciele, wyznawcy i realizatorzy poglądów sceptycyzmu w praktyce, a więc hołdujący zasadzie, iż niczego prawdziwego i pewnego w dziedzinach naszego życia, również etycznego
religijnego, itd., poznać nie można i nic takiego w sensie absolutnym nie istnieje. Przyjęte zaś poglądy i osiągnięcia naukowe mają wartość czasową, więc tak długo, dopóki nie powstaną odnośnie do nich oznaki nieufności, wątpliwości, w takich bowiem przypadkach należy natychmiast podjąć nowe poszukiwania, nowe badania, nowe eksperymenty. Przeciwstawieniem sceptycyzmu jest dogmatyzm, a sceptyków dogmatycy.
TRADYCJONALIZM — (łac. traditio= oddanie, przekazanie) — to nazwa poglądu, głoszącego głównie w XIX w. w skrajnym ujęciu, że skutek i prawdziwość poznania ludzkiego zależy w zupełności od nadprzyrodzonego Objawienia, czyli od Boga, od Jego pomocy, światła, Łaski; w umiarkowanym zaś ujęciu, że prawdy religijne i moralne poznaje człowiek tylko z Objawienia Bożego i to w ten sposób, iż dowiaduje się o nich wpierw od swoich rodziców (traducjanizm), ostatecznie jednak i pewnie poznaje je w wieku późniejszym z Objawienia, owszem może następnie je również w jakiejś mierze rozumowo bliżej poznawać, a także dowodzić ich słuszności.
VOLTAIRE czyli Franciszek Maria Arouet — (ur. 1694, zm. 1778) — głośny francuski racjonalista, poeta, dramatopisarz, publicysta, historyk, filozof, członek Akademii Francuskiej, prześladowany i gnębiony, a nawet więziony za swoje przekonania, zwłaszcza krytyczne w zakresie światopoglądoworeligijnym. Nie był teologiem, ale w swoich dziełach i publicystyce zagadnienia te nie tylko porusza i nie tylko wiele z nich negatywnie ocenia, ale wyraźnie, nieraz i sarkastycznie
im się przeciwstawia, zaliczając je w obszar fantastyki, mistyki, legendy.
ZABOBON — w pojęciu katolickim ogólnie biorąc jest to każda forma i każdy sposób czy środek uprawiania fałszywego kultu religijnego, więc składanie czci należnej Bogu wszelakiego rodzaju innym istotom, bytom (bałwochwalstwo), albo wprawdzie składanie kultu Bogu, ale w sposób niewłaściwy i przez nieupoważnione osoby. Zabobonem są też wszelkiego rodzaju praktyki, mające na celu usiłowanie poznania przyszłości, więc wróżbiarstwo, czarodziejstwo, również spirytyzm, zwłaszcza jeśli czyniący je odwołują się przy tym do tzw. pomocy duchów złych, szatanów. Praktyki te w zależności od intencji ich czynicieli i od zakresu wiary w prawdziwość ich treści przez odbierających je, mogą być grzechem (czary i czarownice; spirytyzm; wróżbiarstwo). |
|